Kerk en corona discussiestuk over een onzekere periode

Kerk en corona, vlnr Peter Lasschuit, Mgr.dr.G.de Korte, Leo Feijen, scriba PKN René de Reuver, Nynke Dijkstra, beleidsmedewerkster PKN
Kerk en corona, vlnr Peter Lasschuit, Mgr.dr.G.de Korte, Leo Fijen, scriba PKN René de Reuver, Nynke Dijkstra, beleidsmedewerkster PKN

Kerk en corona. Waar liggen de kansen en wat zijn de knelpunten? Dit kwam ter sprake op 18 augustus 2020 in het Huis van de Protestantse Kerk Nederland. Deelnemers waren G. de Korte (bisschop van Den Bosch), uitgever Leo Fijen, René de Reuver (scriba PKN) en Nynke Dijkstra (beleidsmedewerkster PKN ). Het betrof de presentatie van ‘Kerk in tijden van corona’ (Adveniat, augustus 2020).

Kerk en corona wijst op een andere vorm van geloof beleven. In ’Kerk in tijden van corona’ geven kerkleiders, theologen en christelijke baanbrekers hun visie. Wat leert deze tijd ons?
Voor mijzelf rekent deze tijd af met de maakbaarheidsgedachte. We moeten het leven nemen, zoals het komt. Dat geldt ook voor de kerk. Niet is meer zeker. Niets is meer, zoals het was.

Tafelgesprek over kerk en corona

Utrecht: 18 augustus 2020. Toegegeven, voor mijn man Peter is het wel een beetje wennen. Tijdens de presentatie van ‘kerk in tijden van corona’ zit hij aan tafel met een select gezelschap van tien christenen. En dat terwijl Peter nergens in gelooft.
Toch voelt het voor Peter een beetje vertrouwd. Hij kwam hier in zijn jonge jaren vaker. Toen  was het Huis van de Protestantse Kerk nog het Militair Hospitaal van Utrecht.  Nu raakt hij al snel geboeid door het tafelgesprek. Ondanks zijn bijna 85-jarige leeftijd blijven andere mensen en hun visies hem boeien.  

Kerk en corona: een inspiratiebron voor Leo Feijen

Inspiratiebron voor de publicatie ‘Kerk in tijden van corona’ was Leo’s teleurstelling, blijkt uit zijn voorwoord.  In de Dorpskerk Maartensdijk is Leo voorzitter van de pastoraatsgroep. Van de 392 leden kwamen er zondags gemiddeld honderd naar de kerk. Ook vonden er allerlei bijeenkomsten plaats. Van leesclubs over de missionaire kerk tot lezingen in een overvolle kerkzaal.  
Dit alles viel weg  door de loc down. Totdat na vier maanden stilte voor het eerst weer de eerste viering met kerkgangers plaats vond.  Netjes op anderhalve meter van elkaar telde de kerk 70 zitplaatsen. Er kwamen slechts twintig mensen. Uit angst  om besmet te raken bleven ze weg. Of waren ze wellicht gewend geraakt aan het gemak van online kerkdiensten thuis?
Op dat moment besefte Leo dat door corona niets meer zou zijn zoals het was. ‘’We zullen opnieuw moeten beginnen’’, lees ik.  Maar hoe? Om dat te ontdekken vroeg hij de visie van kerkleiders en anderen uit de katholieke en protestantse wereld. Tijdens de presentatie van ‘Kerken in tijden van corona’ is hij gespreksleider.  

Kerk en corona, vlnr, René de Reuver, Leo Feijen en Mgr. dr. Gerard de Korte
Kerk en corona, vlnr, René de Reuver, Leo Fijen en Mgr. dr. Gerard de Korte

‘Kerk en corona , de diagnose

Rechts van Leo zit René de Reuver, scriba ofwel ‘’motor’’ van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN).  Voor ‘Kerk in tijden van corona’ schreef hij het hoofdstuk ‘Samen verder.’ ‘’Om te geloven heb je elkaar nodig’’, stelt hij.
René de Reuver benoemt  de pijn wegens het gemis van fysieke samenkomsten. Het samen zingen, elkaar ontmoeten, het luisteren naar elkaar, er voor elkaar zijn, het samen koffie drinken.  
Rechts van Leo zit  Gerard  de Korte, bisschop van Den Bosch. Hij  wijst op een solidaire God die goedheid genereert. ‘’De coronacrisis stelde de betekenis van gemeenschapszin meer centraal. Ik was aangenaam verrast door allerlei initiatieven om elkaar door de crisis heen te helpen. Zowel in als buiten de kerk.’’
’Bent u bang om door de online diensten mensen kwijt te raken?’’ vraagt Leo Fijen aan bisschop De Korte. Hij antwoordt: ‘’Bij ons in Den Bosch moeten veel mensen thuis blijven, want de kerk is te klein. Ze kijken nu online en kunnen dat een mooi alternatief vinden. Ze raken ontwend aan het wekelijks naar de kerk gaan.”

Kerk en corona, het dilemma

Online diensten verlagen  de drempel voor mensen die nooit naar de kerk komen. ‘’Er keken meer mensen naar de vieringen dan dat er op zondag naar de viering  kwamen. Hier ligt een grote kans voor een nieuwe missionaire kerk in Nederland en Vlaanderen’’, zegt scriba De Reuver. Tegelijkertijd kunnen trouwe kerkgangers  gewend raken aan het thuis kerk vieren. Komen ze na de pandemie  nog terug?  Online vieringen maken van de kerkganger een afstandelijke toeschouwer tegenover de  vierende gemeente. ‘’Door uit de toeschouwersrol te stappen beleef je de gemeenschap met Christus intenser,’’ stelt René de Reuver.

'Kerk in tijden van corona' van links naar rechts: Rene Reuver, Nynke Dijkstra, Mgr G.de Korte, Leo Feijen
‘Kerk in tijden van corona’ van links naar rechts: Rene Reuver, Nynke Dijkstra, Mgr G.de Korte, Leo Fijen

Kanttekening bij vieringen in huiselijke kring

Interessant in deze vind ik de visie van Sam Goyvaerts, docent liturgiewetenschappen.  In  ‘’Kerken in tijden van corona’’ wijst hij op de betekenis van liturgie vieren. Dat is toch het naar de mis gaan op zondag. Dat is voor christenen van nu het unieke moment van gebed, bezinning en ontmoeting.
Volgens Goyvaerts beleven christenen hun geloof niet meer zozeer thuis zoals in de jaren ’60.  De tijd dat klokken driemaal daags het Angelus klepperden. De tijd dat mensen dit uit hun hoofd kenden. Het dagelijkse avondgebed. ‘’Dat wat in de jaren ’60 zo gewoon was, is nu bijna helemaal verdwenen’’, stelt Goyvaerts. Tijdens het tafelgesprek op 18 augustus komt dit niet ter sprake.
Wel wijst Reuver  op het belang van onderzoek naar de impact van vieringen in huiselijke kring.  Bij mij doemt een andere vraag op.  In Nederland worden  tot concert- of congreszaal omgebouwde kerken aan de eredienst onttrokken.  
In landen  als Frankrijk en België lost men dit op door de kerk een kapel of devotiekerk te gaan noemen. De kerk blijft in functie als het ‘Huis van lief en leed’ van dorp of wijk. Hier trouwt men, rouwt men, doopt men. Hier worden ook op een waardige wijze wijk of dorpsgebeurtenissen gevierd of herdacht. Er is muziek, stilte, een kaarsje. Door de weeks kan de eucharistie gevierd worden. Op zondag is de eucharistie in een centrale kerk. Of wordt deze beurtelings in diverse kerken gehouden. ‘Kerk in tijden van corona’ besteedt hieraan jammer genoeg geen aandacht.

Primaire taak van de kerk

Erik Borgman ( hoogleraar theologie) noemt als primaire taak van de kerk: ‘’De hoop belichamen door naast de mensen te staan die het hardst worden getroffen.’’  Tijdens het rondetafelgesprek stelt  Feijen de vraag: ’’‘Hoe zijn wij beschikbaar om de nood te lenigen?’’
Een terechte vraag zo blijkt uit de bijdrage van Kolet Jansen (schrijver, moeder en oud-lerares. In ‘Kerk in tijden van corona’ schrijft ze:  ‘’De overal opduikende vormen van solidariteit en hulp tijdens de loc down ging bijna nooit uit van kerkgenootschappen.’’ Als redenen noemt ze op: te oud, te klein, weinig veerkracht, verspreid wonen.
Erik Borgman wijst op de kracht van de zwakte van het netwerk. ‘’Waar zij zwak is, is ze bij uitstek sterk omdat dan de kracht van Christus in haar woont.’’ (2  Korinthe 12, 9-10).       

Omzien naar elkaar, barmhartigheid in Nederland
Omzien naar elkaar, barmhartigheid in Nederland

Duurzame toekomst

Waar gaat de kerk heen? Wellicht weet alleen  God het. Hoe duurzaam is de toekomst? De bundel stelt geen conclusies. Aan het eind van de presentatie uiten de deelnemers wel elk hun eigen mening.
Ziekenpastor Marinus van den Berg stelt: ‘’Er is geen weg meer terug naar vroeger. Het is voorbij. Waar gaan we heen? Het is essentieel om zorg- en zingevingsvragen op de agenda te zetten. We moeten niet alleen in oplossingen denken. We moeten een woord geven aan de onderstroom van existentiële geloofsvragen.’
Bisschop de Korte denkt dat veel terug gaat komen. ‘’Cultuur verdwijnt niet zomaar. Veel van het oude gaan we herontdekken. Opnieuw op juiste waarde schatten. Laten we de hoop voorrang geven boven de angst.’’
Volgens Fijen wordt het niet meer normaal. Reuver stemt hiermee in: ‘’Bij de komst van een vaccin is niet alles weer zoals het was. Voor jongeren ontstaat er een nieuwe vorm van kerk zijn. ’’ Uit het nawoord van Kerk in tijden van corona’ blijkt de inzet van jongeren.
In zijn nawoord  wijst Leo Fijen op  Anais Fayt. Zij begeleidt  het jongerenpastoraat in Vlaanderen. Daar slaan jongeren een brug tussen parochie en kerk dankzij internet. Staan ze ouderen bij. Geven ze zich over aan stilte en rust. Vieren ze met het hele gezin de online vieringen. En doen nog veel meer vanuit een diep geloof in en verbondenheid met God. Zoals dat ook in Nederland onder andere in Delden gebeurt.  
Leo Fijen roept kerken op om meer aandacht te besteden aan jongeren. Zij vieren niet alleen maar coronafeestjes als superverspreiders van het virus. Schoppen niet alleen maar tegen de coronaregels. Kortom: jongeren verdienen beter dan alle over hen via media verspreide negatieve berichten.  

Lode van Hecke, bisschop van Gent en medeauteur ‘’Kerk in tijden van corona’’ over roeping
Aan het eind van de presentatie schonk ik Leo Feijen mijn boek ''De Doorzetster''.
Aan het eind van de presentatie schonk ik Leo Fijen mijn boek ”De Doorzetster”. In mijn boek is rooms-katholiek zijn een thema

Kerk en corona

  •  9 suggesties uit het boek ‘’Kerk in tijden van corona’’               
  • Recensie ‘Kerk in tijden van corona’.
  • Het Nederlandse dagblad benadrukte liturgische vieringen in huiselijke kring.  
  • De economie dendert in elkaar. We zitten nog steeds in de greep van het virus met alle gevolgen van dien. Nog steeds is er geen vaccin. In deze situatie is de kerk geroepen om dienstbaar te zijn. Om deze taak te vervullen noemt Reuver in  ‘Kerk in tijden van corona’ zeven waarden die ertoe doen. 
  • Binnen het kader van het door paus Franciscus uitgeroepen ‘’Jaar van Barmhartigheid’ organiseerde ik in september 2016 het project ‘’Omzien naar elkaar’’. Deze bestond uit een expositie van Iconen van Barmhartigheid gemaakt door Geert Husstege en lezingen. Op 17 september sprak Marinus van den Berg over ’geraakt worden’.
  • Bij dit project schreef ik het boekje ‘Omzien naar elkaar’ (U2pi, 2016). Het eerste exemplaar overhandigde ik tijdens de  opening aan nuntius  Mgr. Aldo Cavalli. Op 16 november 2016 schonk ik dit boek aan paus Franciscus persoonlijk tijdens de openbare audiëntie op het Sint Pietersplein. 
  • Op 23 oktober 2013 schonk ik paus Franciscus persoonlijk mijn boek ’Doorheen het leven doorheen de dood’. Hierin schrijf ik over  de troost en kracht die het geloof in de liefde van God mijn man Roel en mij bood tijdens zijn twee jaar durende ziekte. Enkele maanden voor zijn overlijden bekeerde Roel zich tot de RK-kerk.   
  • Op 15 juli 2020 verscheen bij uitgeverij U2pi mijn autobiografie ”De Doorzetster: een ode aan de liefde”. Hierin speelt katholiek zijn een rol.
  • Het Christendom is anno 2022 veel milder dan in de tijd van Boethius.

Wist je dat?

Wist je dat Lode Van Hecke (1950) op 23 februari 2020 werd gewijd tot bisschop van Gent? Dat was drie weken voor het ingaan van de loc down. Met als titel ‘’God blijft bij ons in de stormen van het leven’’ schreef hij het laatste hoofdstuk van ‘’Kerken in tijden van corona’’.
Hij schreef de ontroerende en inspirerende paragraaf ‘’Mensen optrekken uit de diepte.’’ Hij vergelijkt de bootjes van vluchtelingen die zwalken op zee op zoek naar een betere toekomst met plekken in onze maatschappij. Het gezin, woonzorgcentrum, bedrijf, gemeenschap.
‘’We worden daar  geroepen om Jezus woord en Zijn hand die hij uitstrekt om mensen vanuit de diepte omhoog te trekken.’’
Ludo was 45 jaar lang monnik in de trappistenabdij van Orval. De trappisten voorzien in hun eigen onderhoud door het maken en verkopen van Orval bier en kaas.

Kijk voor meer informatie over ‘’Kerken in tijden van corona’’ en mooie boeken over het geloof op de website van Adveniat.

Regelmatig schrijf ik over geloof, spiritualiteit, mentale gezondheid en zingeving. Bijvoorbeeld over de gevolgen van ontkerkelijking en het zoeken naar nieuwe wegen.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *