Pentecostés: pinksteren gezien door ogen van meesterschilder El Greco

Onder begeleiding van politie-escorte kwam Pentecostés naar de Nieuwe Werk. Medewerkers met witte hanschonen pakten haar zorgvuldig uit.

Onder begeleiding van politie-escorte kwam Pentecostés op 15 februari 2017 naar de Nieuwe Werk. Medewerkers met witte hanschoenen pakten haar zorgvuldig uit. Ik mocht dit white-gloves ,moment bijwonen.

Pentecostes van El Greco (1541-1613) behoort tot de topstukken van Museo del Prado. Tot en met 9 april is het te zien in de Nieuwe Kerk van Amsterdam. Vooral de intense spiritualiteit raakt me. De Nieuwe Kerk koos voor dit werk wegens haar spirituele en religieuze lading zo mooi passend binnen de gotiek van de kerk.

Zorgvuldig wordt gekene of er tijdens het vervoer niets beschadigd raakte.

Zorgvuldig wordt gekene of er tijdens het vervoer niets beschadigd raakte.

Pentecostés vraagt om contemplatie en introspectie, om bezinning en zelfreflectie midden in hartje Amsterdam. Midden in de jachtige wereld van vandaag. Maar ook midden in de hectische wereld van het geboortejaar van dit waanzinnig mooie doek, namelijk 1600. Zoals bij een ieder die bevangen raakt door de Heilige Geest, ongeacht waar en wanneer.

Betekenis van  Pentecostés

In de Gotische ruimte van de Nieuwe Kerk sta ik stil bij de betekenis van  Pentecostés . Dit toont het moment waarop de Heilige Geest als Heilig Vuur neerdaalt op de apostelen, zoals beschreven in Handelingen 2: 1-5. Anders dan in de Bijbel maakt ook de Heiige Maagd Maria deel uit van dit moment.

In conflict met inquisitie

Deze eigenzinnige visie van el Greco bracht hem al tijdens zijn leven meerdere keren in aanraking met de inquisitie. Ondanks de weerstand van de Rooms-Katholieke kerk en daarmee ook van de inquisitie waardeerden de Augustijnen zijn werk wel. Voor hen schilderde El Greco tussen 1596 en 1600 het altaar van het Augustinercollege Doña María de Aragón (zie filmpje). In het altaar bevonden zich zeven werken, waaronder ook  Pentecostés . In 1814 ontmantelde de inquisitie het altaar.

De laatste handeling voordat het glas ervoor gaat .

De laatste handeling voordat het glas ervoor gaat .

Geen allemansvriend

Als enige van de apostelen kijkt de tweede van rechts de bezoekers aan. Deze bebaarde man is wellicht El Greco zelf of diens vriend Antonio de Covarrubias. Toch was El Greco beslist geen allemansvriend.
Vooral na zijn uitspraak ‘Michelangelo is een prima man, maar schilderen kan hij niet. Het zou een goede zaak zijn Michelangelo’s Laatste Oordeel in de Sixtijnse Kapel uit te wissen. Dan zal ik het wel even overmaken met eerlijkheid, fatsoen en schildertechnisch niet inferieur.’

Pentecostés behoort tot de topstukken van Museo del Prado

Hoewel  Pentecostés nu behoort tot de topwerken van el Prado ondervond het destijds vooral weerstand. De langgerekte handen en gezichten, het dicht bij elkaar staan, de uitbundige kleuren de diagonale lijnen en het onnatuurlijke licht klopten niet met het toenmalige tijdsbeeld. De lichamen zijn krachtig, ja bijna aards.
En dan toch die intense spiritualiteit. ‘’Je moest wel knettergek zijn om zo iets te schilderen,’’ meende men. Dat alles wordt nog eens verhoogd door het voor el Greco kenmerkende licht, Dan was het weer sinister, dan weer hemels. Dat maakt zijn werk vooral ook mysterieus.

Creditline bij de foto:  El Greco (1541–1614), Pentecostés, ca. 1600 Olieverf op doek, 275 x 127 cm, © Photographic Archive. Museo Nacional del Prado. Madrid

Creditline bij de foto:  El Greco (1541–1614), Pentecostés, ca. 1600 Olieverf op doek, 275 x 127 cm, © Photographic Archive. Museo Nacional del Prado. Madrid

Nog meer spiritualiteit

  • Muziek: Om een inspirerende dimensie aan het bezoek van Het Meesterwerktoe te voegen hebben drie experts hun eigen Spotify-playlist samengesteld. Klassieke muziek-DJ Von Rosenthal, musicoloog Sylvester Beelaert en conservator Birgit Boelens selecteerden inspirerende muziekstukken die passen bij de tentoonstelling.
    • De documentaire El Greco: An Artist’s Odysseyneemt de kijker mee in El Greco’s artistieke levensreis van de tweede helft van de zestiende eeuw, van Griekenland via Venetië en Rome naar Madrid en Toledo.
  • Concert: Componist en gitaarvirtuoos Eric Vaarzon Morel geeft op vrijdagavond 17 maart een speciaal avondconcert met highlights uit zijn flamenco-opera El Greco de Toledo. Met mezzosopraan Eline Welle en Oene van Geel op viool.
    • Inspirerende lezingen; conservator Birgit Boelens over het tot stand komen van dit meesterwerk (zaterdag 25 februari); porf.dr Bert JanLiefbaert Peerholte houdt een lezing over pinksteren (25 maart) en El Greco-kenner Eric Storm geeft een lezing over de herontdekking van El Greco (zaterdag 8 april).

Wist je dat deze expositie de zesde is in de serie meesterwerken? De Nieuwe Kerk presenteert jaarlijks een bijzonder religieus en/of spiritueel meesterwerk dat je nergens in Nederland ziet. El Greco is in deze serie de opvolger van Rembrandt, Andy Warhol, Francis Bacon, Bill Viola en Marc Chagall.

In Spanje vinden nog processies plaats onder wie San Isidro.

Kijk voor recente exposities op de website van de Nieuwe Kerk van Amsterdam.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *