Sint Nicolaasfeest, op mijn 12e speelde ik (Marianne Visser van KLaarwater) zelf voor Zwarte Piet.

Om het Sint Nicolaasfeest als cultureel erfgoed te beschermen ontwierp de stichting Cultuur Onder Vuur het lespakket Sinterklaas & Zwarte Piet. Campagneleider Hugo Bos stuurde het me vorige week toe. Zelfs voor mij als oud Zwarte Piet valt daarin veel te ontdekken.

Zwarte Piet. Het Sint-Nicolaasfeest, Jan Havicksz. Steen, 1665 – 1668
olieverf op doek, h 82,0cm × b 70,5cm. Meer objectgegevens
In december wordt Sinterklaas gevierd. Dat gebeurt al eeuwen op dezelfde manier. Kinderen die braaf zijn, krijgen cadeautjes van de Sint. Het meisje vooraan heeft een emmer vol. Stoute kinderen, zoals de huilende jongen links, krijgen een roe (een takkenbos) in hun schoen. Jan Steen was een geboren verteller. Hij bracht hier alle elementen van het bekende volksfeest in beeld.

Zo lees ik in het lespakket Zwarte Piet & Sinterklaas over een oude man met een lange witte baard. Zijn knecht is een persoon met een zwart gemaakt gezicht,  Samen verrassen ze kinderen met cadeautjes.

Sint Nicolaasfeest; op lijst van Werelderfgoed Unesco?

Als uiting van een volkstraditie staat dit feest  op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Ik vind dat ze dat eigenlijk ook moeten doen met ons Sint Nicolaasfeest,  Gewoon verheffen tot erkend cultuur erfgoed zonder verder gezeur over het wel of niet zwart zijn van Piet.>
Om voor de  nominatie in aanmerking te komen stelt Unesco uiteraard wel voorwaarden. Zo dient het te gaan om ”een unieke of ten minste een exceptionele getuigenis van een culturele traditie of een samenleving, die nog voortleeft of is verdwenen.” Dat wat ik lees in het lespakket Zwarte Piet & Sinterklaas voldoet aan deze voorwaarde.

Sint Nicolaasfeest bij mijn ouders thuis. Als kind stelde ik een grenzeloos vertrouwen in Sinterklaas.

Sint Nicolaasfeest: wel of niet echt?

Cultuur onder Vuur maakt ook een einde aan de vraag: bestond Sinterklaas wel of niet? In het eerste hoofdstuk schrijft ze kort en bondig over de geschiedenis van Sinterklaas. Uit een onderzoek van maar liefst 51 jaar  (1953-2004) blijkt Sinterklaas echt bestaan te hebben.
Historische feiten kwamen aan het licht dankzij het onderzoek van de dominicaner monnik Gerardo Ciofarri (1943). Sint Nicolaas leefde van 260 – 335. Als bisschop van Myra nam hij in 325 deel aan het Concilie van Nicea.

Sint Nicolaasfeest met de stoomboot uit Spanje uit een van de latere edities van het eerste Sinterklaasboek van Schenkman

Zwarte Piet, wel of geen slaaf?

Het tweede hoofdstuk gaat over de oorsprong van Zwarte Piet. Volgens zijn tegenstanders legde de onderwijzer Jan Schenkman in 1850 de basis voor het Sinterklaasfeest. In zijn boekje Sint Niolaas en zijn knecht   (Amsterdam, 1850 en herdrukken tot in 1907) voerde hij een zwarte page op als hulpje van Sinterklaas. In die tijd heerste er in Suriname nog slavernij.  Daarom zou Zwarte Piet een slaaf zijn.
Het lespakket Zwarte Piet & Sinterklaas ontkent dit stellig. Ten eerste wijst Zwarte Piet op een voorchristelijke traditie om mensen zwart te schminken En Schenkman (1806-1863) was juist  actief in de beweging tegen slavernij.

Sint Nicolaasfeest 1957. Op 4 december zette ik als kind mijn schoen en stopte daarin een briefje met daarop mijn wensen. Ik was 5 jaar toen ik dit briefje schreef.

Over de betekenis van knecht

Elk hoofdstuk eindigt met een aantal vragen en een puzzel om zo de kennis van de kinderen te testen. Door kinderen in groepjes te verdelen ontstaat een leuke wedstrijd met pepernoten als prijs.
Leerzaam is de begrippenlijst. Daarin gaat het lespakket in op de betekenis van knecht. Het woord was vroeger een alledaags woord. ‘‘Een knecht was een werknemer die tegen betaling zijn baas hielp bij diens werk. Net als Zwarte Piet bij Sint doet. Tot zover het lespakket Zwarte Piet & Sinterklaas.

Feest van Sint Nicolaas moet vooral een kinderfeest voor jong en oud blijven. Foto: poster bij het lespakket Zwarte Piet & Sinterklaas

Tips van Cultuurblogger om meer te weten te komen over het Sint Nicolaasfeest

● Het Aziatische Nieuwjaarsfeest Noorooz staat vermeld op de Werelderfgoedlijst van Unesco. In meerdere Aziatische landen vieren ze dit feest. Alleen in Iran kennen ze Haji Farus.
● Haji Firoez treedt slechts 1 dag per jaar op en wel de dag voor het Aziatische Nieuwjaarsfeest aan het begin van de lente. Met een zwart gemaakt gezicht draagt hij een rood pak en muts. Terwijl hij met een tamboerijn rammelt, leest hij een Iraans gedicht voor. Hij wil vooral om mensen aan het lachen maken.
● Evenals in Nederland keren ook steeds meer mensen zich tegen Haji Firoez. Deze zwart gemaakte figuur zou in verband staan met slavernij van net Aziatische volk maar dan in handen van Arabieren.
• Zwarte Piet is zwart zegt het Sinterklaasmuseum in Neede. Zij baseren deze mening op het boek van Peter van Trigt: 1000 jaar Sinterklaas.
● Ook het Sinterklaasmuseum in Westzaan heeft het over Zwarte Pieten. 

Wist je dat?

Wist je dat het Sinterklaasmuseum in Zwolle het kleinste  museum van Nederland is?   Op hun website staan ook lekkere recepten voor sinterklaasavond.

Het is intriest dat onze Nederlandse traditie om Sinterklaas en Zwarte Piet zo onder druk staat wegens een vermeende link met slavernij en racisme. Als kind was ik zelf Zwarte Piet. Nu hoop ik je met dit artikel bewust te maken van de oorsprong en essentie van Zwarte Piet.