Weg met de revolutie. Onder deze strijdvaardige kreet publiceerde Elsevier Weekblad alle door hen gepubliceerde artikelen van W.F. Hermans. Samen met Gerard Van het Reve en Harry Mulisch behoort hij tot de grootste drie van de naoorlogse Nederlandse auteurs.

Vanaf de jaren ’70 tot 1993 leverde scherpslijper W.F. Hermans zijn bijdragen aan Elsevier Weekblad. Al deze verhalen zijn nu gebundeld in ‘Weg met de revolutie!’ Voorzien van een harde kaft telt de pocket 508 pagina’s.

Een onaangenaam mens

Een onaangenaam mens. Zo had Bilderdijk hem kunnen omschrijven. W.F.Hermans (1921-1995) komt in het  twintig pagina’s tellende voorwoord van Gerry van der List te voorschijn als een nurks.
Hij was gierig, zocht met iedereen ruzie, schreef denigrerend over andere journalisten en schrijvers en bekeek met een sombere blik de wereld. Tegelijkertijd was hij een enorme romancier. Vroeg hij voor zijn schrijven exorbitante bedragen en was hij een ongeleid projectiel.

W.F. Hermans, een van de grote drie

Toch rekent de literaire wereld W.F. Hermans tot de grootste drie van de Nederlandse literatuur. Samen met Harry Mulisch en Gerard Van het Reve Nieuwsgierig naar het waarom lees ik de 454 door hem geschreven pagina’s van het boek ‘Weg met de Revolutie’.
Een wervelwind van personages waait naar me toe Het personenregister telt maar liefst twaalf pagina’s. Van sprookjesverteller Hans Christiaan Andersen, koningin Juliana, Vincent van Gogh en persoonlijke helden als Multatuli en Arthur Schopenhauer. Soms tipt hij ze even aan. Soms gaat hij er iets nader op in. Ze hebben vooral een dienende functie voor zijn eigen wereldpessimisme.

Hans Christiaan Andersen

Met een grenzeloze arrogantie sabelt hij sprookjesverteller Hans Christiaan Andersen neer. Zonder ook maar iets van hem te hebben gelezen wil hij er niets van weten. Zijn sprookjes kreeg hij als kind voorgelezen. Hij vond er weinig aan. Dat bleef zo voor de rest van zijn leven.
W.F. Hermans vergat alleen de keizer niet. ‘’Maar’’, schrijft hij, ‘’dan zou je wel blind en doof moeten wezen in onze wereld vol keizers die geen kleren aan hebben en, er op de koop toe, meestal zelf ook niet zijn.’’ Zoals ook bij andere van zijn bijdragen vraag ik me af: wat bedoelt hij hiermee?
De essentie van deze woorden ontgaat je zonder enige kennis van het sprookje. Volgens dat vertelsel konden volgens de kleermaker van de keizer alleen slimme mensen zijn prachtige gewaad zien. Trots op zichzelf toonde hij zich aan iedereen. Totdat een jongetje op straat riep: ‘’de keizer loopt in zijn blootje.’’
Dat lijkt ook te gelden voor Hermans. Iedereen hemelde hem op. Het niet begrijpen van zijn artikelen gold als een gebrek aan intelligentie. De klare taal van journalisten vond hij niets. ”Weg met de Revolutie” opent  met ‘’In gesprek met zichzelf’’. Het is een interview waarin hij zelf de vragen bedenkt. ‘Alle volgende worden u door mij in de mond gelegd’, stelt hij onomwonden.

W.F. Hermans en zijn kijk op mensen

Vanuit een zekere kortzichtigheid schreef hij met gif in zijn pen over personen die hij niet mocht. Volgens hem voelde koningin Juliana zich niet op haar gemak omdat ze te veel bezig was met vliegende schotels. Haar oproep om wapens om te smeden tot ploegscharen en andere vlammende oproepen tot vrede bleven onvermeld.
Met liefde en bewondering schreef hij over Arthur Schopenhauer. Hij noemt hem een ware genie. De Duitse filosoof zag zijn eigen vakgebied niet voor een wetenschap. Want wie is nu een wijsgeer die slechts oorzaken en gevolgen aan elkaar knoopt? Juist dat inzicht maakte hem, volgens Hermans,  tot een briljant persoon.

W.F. Hermans vertrouwde niemand

Vanuit een visie waarin hij niemand vertrouwen en altijd ruzie moest maken om zijn belangen te verdedigen uitte hij zijn somberte. In zijn artikel ‘De moeder van een genie’ wees Hermans op idioterie. Volgens hem leed Multatuli aan grootheidswaanzin en paranoia.
Van Gogh verbleef enkele maanden in een psychiatrische kliniek en schoot zichzelf een kogel door het hoofd. Als geniaal schrijver rookte W.F.Hermans te veel en overleed in 1995 aan longkanker.

Ondanks het spanningsveld tussen mijn blijmoedige aard en zijn droefgeestige  humeur genoot ik van de door W.F. Hermans geschreven artikelen voor Elsevier Weekblad.
De bundel ”Weg met de Revolutie” geeft een tijdsbeeld van de periode vanaf de jaren ’70 tot 1993. Ze blinkt uit door:
● Uitgekiend maar ook speels woordgebruik; Een artikel over de degeneratie van het onderwijs draagt als kop: ”een volk van knopjesdrukkers”. Zo ziet hij het door hem zo genoemde ”gewone volk”. Het kijkt televisie en hoeft niet meer naar school.
● Scherpe maar ook beschouwende analyses. Zoals over King Kong alias Chris Lindemans. Hij verraadde ”De slag om Arnhem” aan de Duitsers. In 1985 beweerde ene Tiemens dat hij nog springlevend was. In zijn graf zou iemand anders liggen. Uiteindelijk groeven ze in 1986 het lijk op. De lijkschouwers kwamen tot dezelfde conclusie als in 1946. In het graf lag King Kong.
● Gekscherende parallellen: als tussen op subsidie azende kunstenaars en de oermens die met zijn grottekeningen het grote wild naar binnen wilde lokken;
● Wil je meer lezen over Hermans? Kijk dan op de op de website van het Literatuur museum; https://literatuurmuseum.nl/
● Weg met de Revolutie bevat alle door W.F. Hermans geschreven artikelen uit Elsevier Weekblad. Prijs: € 25,=. ISBN 978 94 634 8064.2.
● Hermans kon weinig waardering opbrengen voor andere auteurs en journalisten. De schrijvers van het in 1945 opgerichte Elsevier Weekblad noemde hij ”de allerkleinste lantarenopstekers die het vinden kon ingepalmd om voor te lichten over kunst, wetenschap en letteren.” Wellicht had hij de publicaties Marianne Visser van Klaarwater afgekraakt. het zij zo.
● Als bron voor dit artikel maakte ik deels gebruik van het achtergrondverhaal van Gerry van der List over F.H.Hermans.

Wist je dat?

Wist je dat Hermans sombere blik voortkomt uit een tragische jeugd? ‘’De ergste ramp die hem overkwam was zijn geboorte’’ schreef zijn biograaf Hans van Straaten in ‘’Hermans: zijn tijd, zijn werk, zijn leven’’ (1999). Zijn vader was een tiran en zijn moeder had geen weerwoord. Op school scholden ze hem uit voor ‘’Stijve Jezus’’.

Kijk voor meer informatie over door Elsevier uitgegeven boeken op de website van Elsevier Weekblad Literaire Bibliotheek.