100plussers vertellen hun verhaal in ”Een bezeten wereld”. Hier proost ik met J.baron J van Knobeldorff (1917)

Vanaf 30 augustus komt de NTR met een zesdelige serie over de turbulente jaren ’20-’30. Hieraan werkten ook 100plussers mee. Op 26 augustus vond de viewing plaats in Stadsarchief Amsterdam, een pronkstuk van Nederlandse 20e-eeuwse architectuur.

Amsterdams Stadsarchief: de Schatkamer

Vooral de Schatkamer van het Amsterdams Stadsarchief is een pronkjuweel van interbellum architectuur. Hier vonden de opnames plaats van de ‘’80-jarige-oorlog met Hans Goedkoop als presentator.
Als ‘’het gezicht van de afdeling geschiedenis van NTR’’ presenteert Hans ook ‘’Een bezeten wereld’’. Bezuinigingen halveerden het aantal uitzendingen van Andere Tijden, maar Hans straalt van enthousiasme.

100plussers: Koosje Heijkoop

In de filmzaal van Stadsarchief Amsterdam neem ik plaats naast mevrouw Koosje Heijkoop (1916). Ze is te zien in de eerste aflevering van ‘’een bezeten wereld’’.
Bij het zien van zichzelf op het grote doek slaat ze verlegen haar handen voor haar gezicht. Mensenschuw is ze niet. Ze is al 30 jaar lid van een dansgroep, een thema in de eerste aflevering 1 van ‘’Een bezeten wereld’’.
‘’Wat vindt u tijdens uw leven het meest veranderd?’’ vraag ik haar na afloop. ‘’Dat zijn vooral de mensen’’ antwoordt ze. ‘’Ze vinden tegenwoordig alles zo vanzelfsprekend. Ook waren ze vroeger veel meer bij elkaar betrokken.’’
Met haar 103 jaren geniet ze nog steeds van het leven. ‘’Ik wil best nog een paar jaartjes blijven’’ vertrouwt ze me toe. ’’Ik ga overal heen. Naar de Samen op Weg kerk, naar de soos en ik maak uitjes met een ouderengroep.’’

Een van de 100plussers is Koosje Heijkoop (1916) rechts op de foto

Welkom in de jaren ’20-’30

Na het zien van ‘’een bezeten wereld’’ volgt een preview van de historische comedy ‘’Welkom in de jaren 20 en 30.’’ Het betreft de laatste aflevering en gaat over de aanloop naar de jaren 1940-’45.
Meesterlijk vertolkt Pierre Bokma de rol van Adolf Hitler. Uit zijn spel blijkt goed Hitlers ‘’van voren likken maar van achteren schoppen.’’ Bokma’s felle uitbarstingen doen me schaterlachen.
De hoogbejaarde vriendin van mevrouw Heijkoop vindt het ‘’waardeloos’’ en niet kloppen met de feiten. ‘’U heeft zelf de oorlog zeker niet meegemaakt’’, verwijt ze mijn gedrag.
Wellicht kan je satires over zulke pijnlijke thema’s pas maken, wanneer de mensen zelf niet meer leven. Dat geldt ook voor de Watersnoodramp van 1953.

100plussers: Johannes baron van Knobelsdorff

Destijds was de 100plusser Johannes baron van Knobelsdorff (19 september 1917) burgemeester van Goedereede en het door de watersnood zwaar getroffen Stellendam.
Nu is hij te zien in de eerste aflevering van ‘’een bezeten wereld.’’ Deze gaat over de snelle modernisatie van de jaren 20 en het dreigende ontsporen van de jeugd. Charleston, films, danskleding met veel bloot en meer wekten op tot lust.
Wat vindt u veranderd? vraag ik aan baron van Knobelsdorff. ‘’Alles’’ zegt hij. ‘Ik mis vooral de mensen die om me heen zijn weggevallen. Met mijn eerste vrouw was ik 50 jaar getrouwd en met mijn tweede al weer 20 jaar. Ik heb in mijn leven wel veel vrienden gemaakt maar nooit vijanden.
In september word ik 102. Morgen ga ik naar een uitvaart van een 79-jarige. Dat is voor mij nog een jonkie.’

100plussers: Rinus Ooms

Even later praat ik met de 100plusser Rinus Ooms. Hij speelt mee in de tweede aflevering van ‘‘een bezeten wereld’’. Deze gaat over de crisis van de jaren ’30.
Hij herinnert zich nog de vernedering van de bedeling. Als klein kind verloor hij zijn vader. In een tijd zonder weduwe-uitkering en bijstand betekende dat bittere armoede. Op de openbare school werd hij steeds te kijk gezet.
Zijn verhaal herinnert me aan dat van mijn moeder (1911-1988). Zij zat op de nonnenschool. Regelmatig kwamen arme kinderen daar bedanken voor hun nieuwe kleding.
Terwijl het arme kind voor de klas stond, wees de non andere kinderen aan. ‘’Kijk Pietje, die broek van je was eerst van die jongen. En Rietje eerste droeg dat meisjes je nieuwe rokje.’’

Rinus Ooms (1917) met zijn dochter Marieke en haar vriend Martien. Rinus werkte als een van de 100plussers mee aan ”Een bezeten wereld”

Razensnel tempo

Die tijden zijn veranderd. Hoe? Dat zie je in de serie ‘’Een bezeten wereld’’. Met onder andere: de eerste filmbioscoop, de opkomst van benzinepompen, de aanleg van het Twentekanaal, en nog veel meer. Alles verandert in razendsnel tempo.
In de laatste uitzending neemt het onbehagen toe. Er komt behoefte aan houvast. Steeds meer mensen klampen zich vast aan tradities of aan het idee van een sterke leider. De betovering van de moderne maatschappij is voorbij.
“Wij leven in een bezeten wereld. En wij weten het… De dreunende machine van dezen geweldigen tijd schijnt op het punt om vast te loopen,” schrijft historicus Johan Huizinga in 1935. Vijf jaar later marcheren Duitse troepen Nederland binnen. Het interbellum beleeft definitief ten einde.

Het Amsterdams Stadsarchief houdt interessante exposities. Tot 6 oktober 2019 loopt de expositie over 100 jaar KLM.

Een bezeten wereld: 100-plussers vertellen over het interbellum

● Een bezeten wereld. Met als presentator Hans Goedkoop belicht deze zesdelige serie de jaren 20 en 30. Wekelijks te zien vanaf 30 augustus om 21.10 op NPO2.
100-plussers schetsen hun verwondering over de eerste auto die ze zagen of de komst van elektriciteit. Maar ze vertellen bijvoorbeeld ook over de ‘lustopwekkende’ bioscoopfilms, de koekjes van de ‘Pindachinezen’ en de schrijnende armoede tijdens de crisis van de jaren 30.
● Welkom in de jaren ’20-’30. Geregisseerd door Niek Barendsen en gepresenteerd door door Dorine Goudsmit is het een satire over het interbellum. Vanaf zondag 8 september wekelijks om 17.50 op NPO Zapp.
● In de tweede wereldoorlog bracht Koosje Heijkoop goederen rond en hielp ze mensen onderduiken. Zelf moest ze zich negen maanden verschuilen. Ondanks haar leeftijd voelt ze zich nog steeds 50.
● Johannes baron van Knobelsdorff was van 1947-1961 burgemeester van Goedereede en Stellendam. In deze functie maakte hij de watersnoodramp van 1953 mee.
● Rinus Ooms was hoofdmonteur, woont al 84 jaar drie hoog in Amsterdam-West
en schrijft over het verleden.
● Artsen en anderen staan niet alleen versteld van de vitaliteit van 100-jarigen. Ook  Adam van Donk dwingt respect af. Hoewel de artsen hem opgaven maakte hij in zijn eentje een fietstocht door Nieuw-Zeeland.
● Hedy d’Ancona maakt zich sterk voor ouderenemancipatie.

Wist je dat?

Wist je dat je behalve ’s maandags het Stadsarchief kunt bezoeken? De rondleidingen zijn boeiend evenals exposities over Amsterdam. Vanaf 18 oktober tot 16 februari is te zien: Foto & Film Amsterdam 1920-1940.
Het Amsterdams Stadsarchief is te bereiken via boekwinkel/café De Bazel op Vijzelgracht 32, tram 24, halte Muntplein.

Kijk voor meer info op de website van ntr.