Ontelbaar zijn mijn voetstappen in de Nicolaaskerk Baarn. Vanaf mijn prilste jeugd namen mijn ouders mij elke week mee naar de mis. Nog herinner ik mij de Latijnse gezangen. Voor het onderzoek naar mijn oom missionaris Bernardus van Klaarwater keer ik sinds lang weer terug. Ik heb een afspraak met archivaris en historica Jean-Marie Stokkermans.

Het geeft een vreemd gevoel wanneer je na zoveel jaren je geboortedorp bezoekt. Alsof je na het nemen van de afslag met je auto een film inrijdt. Het eerste wat opvalt, zijn de vele veranderingen. Wat bleef is de Nicolaaskerk Baarn (1904).
In 1988 en 1989 kwam ik hier voor het laatst. Dat was tijdens de uitvaart van mijn moeder en vader. Ik zie dat de kerk veranderd is. Ik mis de kerkbanken met vooraan de naamplaatjes van belangrijke parochianen.

Nicolaaskerk Baarn en historica Jean-Marie Stokkermans

Even later ontmoet ik Jean-Marie Stokkermans. Een charmante dame die zowat alles weet over de historie van de Nicolaaskerk Baarn. Sinds tien jaar woont ze in mijn geboortedorp. Nu helpt ze me met het onderzoek naar mijn oom missionaris Bernardus van Klaarwater.
Ze was niet altijd een ”Barinees”. Als dochter van een geoloog werd ze geboren in Madrid. Daarna verhuisde het gezin naar  Italië en België. Sinds haar 18^e woont ze in Nederland. Na haar promotie Civiele techniek aan de Technische Universiteit Delft kreeg ze een functie bij  Rijkswaterstaat. Ze doet o.a. internationaal werk met de VS, China en Europa.

Jean-Marie Stokkermans en haar liefde voor historie

’Waarom ben je geschiedenis gaan studeren?’’  wil ik weten.
Ze zegt: ‘’Geschiedenis heeft mij altijd enorm getrokken. Op een gegeven moment wilde ik meer dan een amateur zijn die geschiedenis boeken las. Ik  zocht een professionele aanpak.
Toen ben ik het ook part-time gaan studeren in Leiden. Het was altijd een feest om naar college te gaan want het is een prachtige studie. Geschiedenis leert ons begrijpen waarom onze wereld is zoals het is en leert ons ook relativeren. Een bekende uitspraak die ik treffend vindt: ’the past is a foreign country they do things differently there.’’
Ik heb nog een vraag: ‘’Wat boeit je in historie van de Nicolaaskerk?’’ 
“In Baarn raakte ikgeboeid door het gemeenschapsgevoel en de samenhorigheid van de Nicolaaskerk.  Iedereen kende elkaar en wist wat er zich afspeelde. In het dorp kwam je altijd wel een bekende tegen. Ik ontdekte dat ik een betovergrootmoeder had uit Baarn- dat was wel erg leuk! Zo hoorde ik er ook een beetje bij!

H. Nicolaaskerk Baarn en Maria van Baerne

Jean-Marie Stokkermans neemt me mee de kerk in. Gevraagd naar wat haar het meeste raakt, antwoordt ze prompt: ‘’ Maria van Baerne speciaal mooi. Het is een beeld uit 1735, dus eigenlijk uit de tijd van de schuilkerk. Ze is ook heel eenvoudig en mooi. Maria is sinds eeuwen onze beschermende moeder.’’
We lopen naar het hoofdaltaar. Het oogt anders dan dat ik mij herinner. ”Conform de liturgie van het Tweede Vaticaanse Concilie is het altaar nu meer open en naar voren gericht. De schilderingen achter het altaar zijn niet meer gerestaureerd. Dat kon niet”, legt Jean-Marie uit.

Kunstschilder Adriaen Brouwer en beeldhouwer Jos Graven

Onveranderd gebleven zijn de door de Hilversums kunstschilder Adriaen Brouwer gemaakte kruiswegstatie en het hoofd-en Maria-altaar gebeeldhouwd  door Jos. Graven uit Den Bosch. Deze religieuze kunstwerken komen nog uit de vroegere Nicolaaskerk Baarn (1861).
Na ruim 30 jaar werd deze te klein en kreeg de kerk haar huidige vorm.
Genoemde kunstwerken golden destijds  als een nieuwe dageraad voor katholieke kunst. Het was slechts acht jaar na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853.
Katholieken trachtten de door de reformatie verlorene gegane religieuze kunst te herwinnen. De Nicolaaskerk Baarn behoorde tot de eerste kerken waarvan de muren weer beschilderd werden. Na de kale kerken van de Reformanten en de schuilkerken was dit voor de katholieken een verademing.

Nicolaaskerk Baarn, verinnerlijking van de gotiek

In het Letterkundig Maandschrift ‘’De Katholiek’’ van december 1865 roemt het interieur van de Nicolaaskerk Baarn in superlatieven. ‘’De schilder en beeldhouwer hebben zich gewacht voor het uiterste. Dat alleen zijn voldoening zoekt in de vormen. Zonder de grond met juistheid in aanmerking te nemen en daardoor in ieder kunstwerk de stempel van Christelijke kunst ontkent.
Maar de poorten van dat heiligdom ontsluiten zich. En daar verschijnt ons een reeks van schilderingen, in choorschelp en triomfboog verdeeld, en midden daarin een altaar van wit marmer, een visioen des hemels.’’   
In de volgende passage lees ik: ‘’…wat verkondigt ons dat geheel? Het antwoord hiertoe ligt zo onmiddellijk voor de hand, dat eenieder het reeds gegeven heeft: dat geheel is de luide, de schitterende verkondiging der Godheid in Christus, in onze dagen aangevallen en gehoond.’’

Over H. Nicolaaskerk Baarn:

• ● Pastoor Kok legde in 1904 de eerste steen voor de H. Nicolaaskerk Baarn. Nog geen jaar later werd ze ingewijd door de Aartsbisschop van Utrecht, Monseigneur van de Wetering.  
• ● Het Christendom in Baarn begon wellicht in de periode waarin sint Willibrord bisschop was van Utrecht. Zo blijkt uit opgravingen die in 1921 gedaan werden bij graafwerk voor de fundering van de st. Bonifaciusschool aan de Kerkstraat. (Bron: De kerk van de Heilige Nicolaas te Baarn, verkrijgbaar bij Historische Kring Baerne.
• ● Voor mijn nieuwste nog te schrijven boek pleeg ik research naar de in Baarn geboren missionaris van Het Heilig Hart Bernardus van Klaarwater. Sinds 1923 was hij pastoor bij de Papoea’s van Nieuw Guinea op het eiland Manus. Hij werd vermoord door de Jappen en staat vermeld als een martelaar van Nederland.  
• ● Het geheugen voor Baarn is stichting ‘’Het Groene Graf’’. Je vindt hierin alles over de historie van de plaats en personen. Ik vond er stambomen en bidprentjes van mijn familie.
• Engelen bestaan zegt Elly Linger en schreef daarover een boek. Ze sprak met mij en vele anderen over deze hemelse wezens.
• Kijk voor meer informatie op de website van parochienet Nicolaaskerk Baarn

Regelmatig schrijf ik over geloof, spiritualiteit, mentale gezondheid en zingeving. Bijvoorbeeld over de gevolgen van ontkerkelijking en het zoeken naar nieuwe wegen.