Koning Charles I van Nouvelle France. Deze titel schonk  Markies de Rays zichzelf  in 1877. Het verhaal van toen doet denken aan de louche mensensmokkelaars en bootvluchtelingen van nu. Dit is het vijfde deel in de serie verhalen rondom het boek over mijn oom Bernard van Klaarwater.                                  

Koning Charles I van Nouvelle France heette in werkelijkheid Charles Bonnaventure Marie du Breil de Rays. Hij  werd  geboren op 2 januari 1832.  Zijn familie behoorde vroeger tot de  machtigste en rijkste families van Bretagne.

Koning Charles I en de tragedie

Door  de Franse Revolutie van 1789 -1799 raakte de macht van de aristocratie verdrongen door de begrippen vrijheid – gelijkheid -broederschap. De familie moest vluchten. De opstandelingen verwoestten het rijk gedecoreerde familiekasteel. Koning Charles I groeide op met verhalen over het rijke familieverleden en de tragedie die alles had veranderd. 
Koning Charles I logeerde als  kind vaak bij zijn oom en tante in de havenplaats Laurient.  Bij het zien van de zee en de schepen wilde hij zelf ook gaan varen en de wereld ontdekken. Sinds zijn achtste geloofde hij de woorden van een waarzegster. Volgens haar zou hij een  koning worden.

Koning Charles I en zijn rijk Nouvelle France

De gedachte liet hem niet los. Op zijn 45^e ontdekte hij  een nog niet door koloniale mogendheden opgeëist gebied. Dit was het zuidelijkste puntje van Nieuw Ierland. Hij gaf het de naam Port Breton en benoemde zichzelf tot koning Charles I van Nouvelle France.
Volgens hem wachtte hier een betere toekomst dan in het door opstanden, misoogsten, hoge belastingen en meer geplaagde Frankrijk. Hij was er nooit geweest en zou er ook nooit heen gaan. Wel had hij het reisverslag van de Franse marineofficier Louis Duperrey gelezen.

Koning Charles I en zijn utopie

In 1834 bezocht Duperrey dit braakliggend gebied. Hij omschreef het als een paradijs met een overweldigende natuur waar het nauwelijks regende. In een zelf uitgegeven magazine en boek prees  Koning Charles I  het gebied aan als een paradijs. De grond was uiterst vruchtbaar en het regende er bijna nooit.
Zijn verhaal klopte van geen kanten. He t gebied lag niet voor niets braak. Koloniale mogendheden waren er wel geweest maar ook weer vertrokken. Het eiland bestond uit rotsen waar niets wilde groeien en dicht oerwoud. Er leefden zelfs kannibalen.

Koning Charles I en zijn vier expedities

Toch zouden er maar liefst vier expedities vertrekken. Met de eerste zouden potige arbeidskrachten meegaan om een hotel te bouwen. Dat liep anders. De Franse regering werkte tegen. Ze vonden het een te riskante onderneming door de vele onduidelijkheden. Capabele mensen haakten al snel af.
Van de straat geplukt uitschot, een kapitein die te veel dronk en een gezagvoerder die lijfstraffen uitdeelde vormde de bemanning van de eerste twee expedities. Eenmaal aangekomen op het kale eiland lieten ze de honderden passagiers aan hun lot over.   

Lovende verhalen

Zelf voeren de kapitein en gezagvoerder naar Sydney en vertelden lovende verhalen over het eiland. Deze stonden haaks op de verhalen van de eerste twee emigrantenstromen. Toch kwam er een derde expeditie. Aan boord waren boeren uit het Italiaanse Veneto. Met de  vierde expeditie kwamen gegoede burgers uit Frankrijk mee. Ze verwachtten een aard paradijs maar kwamen in een hel terecht.
En dat terwijl ze voor veel geld een pandbrief hadden gekocht voor een of meer hectares grond. Koning Charles I werkte in op hun gemoed door te  vertellen dat hij in Nouvelle France de vroegere macht van kerk en adel herstellen.

Koning Charles I verrijkte zichzelf

Ongeveer zeshonderd Europeanen trapten erin. Voor vijf franc per hectare kochten ze een stuk land. Bij aankomst werden ze aan land gezet en aan hun lot overgelaten in een onherbergzame wereld. En de markies de Rays?
 In 1883 kwam hij voor de rechtbank.  Volgens het vonnis van de rechtbank op 2 januari 1884 had de markies meer dan 5 miljoen francs ontvangen. Daarvan besteedde hij  2 miljoen aan persoonlijke doeleinden.
Zijn kolonie was voor hem geen doel, maar een middel om geld te verdienen. Hij liet na om persoonlijk onderzoek te doen of zelf naar Port Breton af te reizen ondanks zijn beloftes. De kolonisten die hij stuurde waren vooral vrouwen, kinderen, oude mannen en slechts een paar geschikte mannen. Het door hem ontvangen geld gaf hij uit aan zijn  minnaressen.  De rechter veroordeelde hem tot vier jaar gevangenisstraf.    

Koning Charles I / De Markies de Rays

● Bron voor dit artikel: Eveline Rethmeier, de Markies (Hollands Diep, 2019). Haar onderzoek voerde naar Australië, Frankrijk, Spanje, Italië en Vlissingen. Niet alleen stapels documenten bleven bewaard, maar ook liefdesbrieven van zijn vele minnaressen. Met een zwierig handschrift ondertekend  met ‘’duizend kussen van je lieve vriendinnetje die altijd van je houdt.’’
● Bron voor dit artikel: G. Vester, Pioniere der Südsee, (Missionare von Heiligstem Herzen Jesu, Hilltrup/Salzburg, 1932)
● In het Historisch Nieuwsblad stond een boeiend interview met Eveline Rethmeier over haar boek ‘De Markies’’.
●  Van de ca 600 emigranten overleden er ca 95 tijdens de vaart naar en  vlak voor aankomst bij Port Breton veelal door uitdroging en gebrek aan voedsel. Op Nouvelle France was het niet veel beter. Uiteindelijk ontfermde Australië zich over de verkommerde emigranten, veelal boeren uit Italië. In Australië kregen ze een stuk grond en een goed bestaan. Het New Italy museum in Australië doet deze tijd herleven.    
● Nouvelle France bevindt zich vlakbij Rabaul. In dit  bisdom was mijn oom Bernardus van Klaarwater van 1923-1943 pastoor.  
● Voor het research naar mijn oom las ik eerder het boek ‘’Grown up in Manus’’ (1930) van Margaret Mead.   
● Foto’s en film copywright Anthony Robertson, een nazaat van de emigranten van de derde expeditie.

Wist je dat?

Wist je dat de Franse pater Lannuzel meeging met de derde expeditie van Markies de Rays? Hij legde daarmee de basis voor de missie in Papoea Nieuw Guinea. Deze kwam goed op gang dankzij de Missionarissen van het Heilig Hart.
Voor mijn nieuwste boek pleeg ik momenteel research aan de hand van drie vragen. 1) Wat bezielde mijn oom Bernardus van Klaarwater? Van 1923-1943 was hij pastoor bij de Papoea’s in Nieuw Guinea. Wat voor land was Nieuw Guinea? Het gold als het meest gevaarlijke missiegebied ter wereld. Wie waren de Papoea’s? Elke stam had zijn eigen nationaliteit, ook de kannibalen en koppensnellers.

Kijk voor meer boeiende boeken op de website van Hollands Diep.