De Leeuw van Münster: kardinaal von Galen en zijn verzet tegen Hitler

De Leeuw van Münster. Mgr Clemens August Graf von Galen, foto Albert Nordwolde, Mutige Sturm Schar Christi 1947
De Leeuw van Münster. Mgr Clemens August Graf von Galen, foto Albert Nordwolde, Mutige Sturm Schar Christi 1947

De Leeuw van Münster. Zo luidde de bijnaam van verzetsman Clemens August Graf von Galen, de bisschop van Münster. Zijn preken werden in het geheim gedrukt en door heel Duitsland verspreid.  ‘De Gestapo wil het christendom uitroeien,’, stelde hij tijdens zijn preek op 20 juli 1941 in de Onze Lieve Vrouwekerk van Münster. Ik las zijn levensverhaal tijdens mijn research voor mijn boek over mijn oom missionaris Bernard van Klaarwater en de missie in Australisch Nieuw Guinea vanaf 1844 en 1882.

Wapenspreuk van De Leeuw van Münster,
Wapenspreuk van De Leeuw van Münster, uit: Mutige Sturm Schar Christi 1947, ”Looft en vreest niet”

Kardinaal August Clemens Graf von Galen werd in 1933 tot priester gewijd. In datzelfde jaar werd Adolf Hitler rijkskanselier. Hitler wilde dat alle ingezetenen van zijn Duitse rijk zich aan zijn gezag zouden  onderwerpen. Alleen aan hem dienden ze te gehoorzamen. In Duitsland was destijds een derde van de bevolking katholiek. Zij luisterden niet naar hem maar naar de paus van Rome. Dat leidde tot meedogenloos optreden tegen de katholieke kerk

De Leeuw van Münster en zijn preek van 20 juli 1941  

De Geheime Staatspolizei (Gestapo) nam het ene na het andere klooster in beslag en joeg de bewoners als ongedierte de straat op. Van 1940 tot 1942 onteigende ze meer dan driehonderd kloosters en kerkelijke instituten.  
Ze verbande het christelijk onderwijs uit het lesprogramma van de scholen. Hief katholieke kleuterscholen op. Sloot geestelijken op in concentratiekamp waar ze al dan niet de doodstraf kregen.  ‘De Gestapo wil het christendom uitroeien,’, stelde Clemens August Graf von Galen in zijn preek van 20 juli 1941.

Bisschop Clemens van Galen, De Leeuw van Münster, draagt de mis op in de op 6 juni 1941 gebombardeerde Paulusdom
Bisschop Clemens van Galen, De Leeuw van Münster, draagt de mis op in de op 6 juni 1941 gebombardeerde Paulusdom

Kardinaal von Galen: hamer en aambeeld

Kardinaal von Galen vergeleek de Gestapo en de katholieke kerk met hamer en aambeeld.  ‘We moeten hard worden en standvastig blijven. Met geweld willen ze zelfs bij de jeugd onze oprechte houding tot God afbuigen. Ze verdraaien de geschiedenis boeken en leggen daarmee onder de jeugd een voedingsbodem van haat tegen het christendom.
Elke smid weet, dat wat op het aambeeld gesmeed wordt, niet alleen door de hamer maar vooral door het aambeeld zijn juiste vorm behoudt. Het aambeeld kan niet terugslaan en hoeft dat ook niet.
Hij moet alleen vast, taai en hard zijn. Dan houdt het aambeeld het langer uit dan de hamer. God zal de onschuldig getroffene en verbannen gelovigen bijstaan om de juiste christelijk vorm te bewaren hoe hard de hamer ook de  vervolgden zal raken en onrechtvaardige wonden slaat
.’

De Leeuw van Münster de Hiltruper Missionare

Hij vervolgde zijn preek met het droeve bericht over het in beslagnemen van het missiehuis in  Hiltrup. Deze Duitse tak van de Missionarissen van het Heilig Hart droeg de zorg voor de missionarissen in Australisch Nieuw Guinea. Tot hen behoorde ook mijn oom Bernard van Klaarwater en enkele andere Nederlanders.
Enkele uren geleden bereikte mij het droeve bericht, dat de Gestapo gisteren het missiehuis in Hiltrup in beslag genomen heeft’, vertelde de Leeuw van Munster aan de geschrokken gelovigen.

De Leeuw van Münster. hamer en aambeeld
De Leeuw van Münster vergeleek de Gestapo en de katholieken met hamer en aambeeld

De daar nog wonende geestelijken

De Leeuw van Münster vervolgde: ‘De daar wonende paters en broeders moesten gisterenavond om 8 uur hun huis en goed verlaten hebben. Dit geldt uiteraard voor de daar nog wonende geestelijken. Ik spreek met klem van de daar nog wonende geestelijken.
Maar liefst 161 van hen hadden het klooster al eerder verlaten om Duitsland te dienen als soldaat. Van hen werken 53 paters als ziekenbroeder voor verwonden, 42 theologen en 66 broeders dienen als soldaat met het wapen in hun hand hun vaderland. Sommige van hen zijn al voor hun heldendaden onderscheiden met het Eisernen Kreuz of Sturmabzeichen en andere tekens.

De missie afgesneden van het moederland

Door de inbeslagname van het Hiltruper Missiehuis raakte de missie afgesneden van het moederland. Mijn oom Bernard en de andere missionarissen en zusters van zijn congregatie waren in Australisch Nieuw-Guinea aan hun lot overgeleverd.
Evenals de geestelijken van de Liebenzeller Mission en de Missionarissen van het Goddelijk Woord (de missionarissen van Steyl).
Op 21 januari 1942 vallen de Jappen bij de havenplaats Rabaul; en de centrale missiepost Vunapope Australisch Nieuw Guinea binnen. Ze veroveren New Brittain, New Ireland en Manus waar ook mijn oom missioneerde.

Keizer Hirohito van Japan tijdens een vergadering in 1943
Keizer Hirohito van Japan tijdens een vergadering in 1943

Keizer Hirohito

Voor de Jappen staat niet God op de eerste plaats maar keizer Hirohito. Hij regeert sinds 1929 over Japan en geniet de status van goddelijke ikegami. Dat is Japans voor levende kami, een van de hoogste begrippen binnen het Shintoïsme, het nationale geloof in het land van de rijzende zon.
De Jappen kapen de bij Rabaul gelegen missiepost Vunapope. Deze centrale locatie van de Hiltrupper Missionare wordt een concentratiekamp voor alle aanwezige geestelijken op New Brittain. Op Manus worden alle 60 buitenlanders vermoord. De meeste van hen zijn geestelijken, onder wie ook mijn oom.

Tekening van Theodor Sternberg
Tekening van Theodor Sternberg

De Leeuw van Münster en mijn manuscript

  • De Leeuw van Münster hield in 1941 drie wereldberoemd geworden preken tegen het Naziregime. Deze hadden als thema het misdadig optreden van de Gestapo, het ontkerstenen van Duitsland en euthanasie op geesteszieken, daklozen en gehandicapten.   
  • De in het geheim gedrukte preken werden verspreid door Duitsland. Het leidde tot een huisarrest dat duurde tot 1945. Dat belette de kardinaal om preken te houden tegen de jodenvervolging.
  • De crisis van de 30er jaren en de tweede wereldoorlog wereld is het thema van het derde deel van mijn manuscript over de natuurvolkeren en de missie in Australisch Nieuw-Guinea vanaf 1844. Ik schreef het aan de hand van originele documenten, evenals de andere delen van mijn manuscript.
  • In het eerste deel beschrijf ik de stichting van het bisdom Micronesië/Melanesië in 1844 en de eerste pogingen om in dit Zuidzeegebied de missie op te zetten. Dit lukt uiteindelijk in 1882 op het eiland Maputit. De missionarissen kwamen mee met
  • de Marquis de Ray expeditie.
  • Het tweede deel is een bloemlezing uit de vele brieven van mijn oom Bernard van Klaarwater over zijn leven tussen de Papoea’s. 
  • ● Mijn manuscript wordt begeleid door: de theoloog drs., Martin Frederiks (bisdom Haarlem), historicus drs. Jean Marie Stokkermans (Nicolaasparochie Baarn), Andries Greiner (hoofredacteur van de populair-wetenschappelijke serie Actuele Onderwerpen).
  • Na de Tweede Wereldoorlog leek in vrijheid leven voor ons in Europa vanzelfsprekend. Totdat president Poetin Oekraïne binnenviel. Dapper strijdt president Volodymyr Zelensky voor de vrijheid van zijn volk.

Wist je dat?

Wist je dat Clemens August von Galen behoorde tot een van de oudste adellijke families van Westfalen? De zeventiende-eeuwse bisschop  en krijgsheer Bernhard von Galen (1606-1678) was een broer van zijn verre voorouder Johann Heinrich von Galen. Bernard von Galen  in 1672 belegde hij de vestingstad Groningen. Hij kreeg als bijnaam: ‘Bommen Berend’.  

Mijn oom Bernard van Klaarwater behoorde tot de enkele Nederlanders die als Missionaris van Het Heilig Hart waren uitgezonden door de Hiltruper Missionare welke congregatie zich bevindt in bisdom Münster. Wil je meer weten over mijn boek? Stuur dan een e-mail naar visser.van.klaarwater@gmail.com

Regelmatig schrijf ik over geloof, spiritualiteit, mentale gezondheid en zingeving. Bijvoorbeeld over de gevolgen van ontkerkelijking en het zoeken naar nieuwe wegen.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *