Brielle 1 april 1572. Op die datum veroverden de Watergeuzen Den Briel. Dat leerde ik op school. Maar klopt die datum wel en hoeveel geuzen waren er? Voor een antwoord op deze en andere vragen vergeleek historicus Roel Slachmuylders alle bestaande bronnen. Op 2 maart 2022 verscheen zijn boek Stormachtig April 1572: Brielle en Voorne, eerste vruchten van de vrijheid.
In de geschiedschrijving over de verovering van Brielle lopen de meningen uiteen. Neem bijvoorbeeld de datum. Volgens de ene bron is dit 1 april 1572 maar andere documenten vermelden een andere dag. Zo gaat het met meerdere feiten. Slachmuylders onderzocht uiterst kritisch alle beschikbare bronnen over 1572. Zo kwam hij tot baanbrekende conclusies.
Brielle 1 april 1572, de datum
Wij kunnen wereldwijd met een ander binnen een paar seconden contact leggen. Dat was in 16e eeuw onmogelijk. Berichtgeving kon daardoor soms wel een paar dagen op zich laten wachten.
Zo vermelden diverse 16e-eeuwse teksten de datum 2 april 1572. Slachmuylders houdt zich liever vast aan de Brielse stadsrekening van 1571-1572 van Nicolaes Janszoon Kouckebacker. Volgens deze vond de inname plaats op 1 april 1572.
Brielle 1 april 1572, gemiste kans voor historici
Geuzenaanvoerder Willem II van der Marck Lumey schreef aan de Engelse koningin over de inname. Daaraan wijdde hij niet meer dan twee zinnen.
Eerst schreef hij over het waarom.
Daarna volgde slechts die ene zin. ‘We hebben de [of: een] stad genaamd “Breille” genomen.’ Lumey schreef verder niets. Hij noemde noch het aantal schepen noch het aantal manschappen.
Ook de wijze waarop de Watergeuzen de stad binnen waren gekomen vermeldde hij niets. Evenmin of er weerstand was. Ook vermeld hij niet of de aanval toeval of gepland was. Slachmuylders noemt deze brief dan ook een gemiste kans voor historici.
Brielle 1 april 1572, 10e penning
De Watergeuzen kwamen op 1 april 1572 de stad verlossen van de Tiende Penning. Ook wilden ze Brielle beschermen tegen Alva en de Spanjaarden. Volgens Stormachtig Brielle 1572 vielen na de inname ook andere steden. Alsof ze waren aangestoken door een virus.
Schiedam en Dordrecht maar ook Rotterdam en Vlissingen tolereerden geen regeringstroepen meer. Daarvoor speelden verschillende redenen. Zoals Alva’s Bloedraad en berooide Spaanse soldaten. Toch was het vooral de Tiende Penning die de doorslag gaf volgens de auteur.
Door deze belastingheffing maakte koning Filips II bijna iedereen tot zijn vijand. Volgens Slachmuylders had de koning net zo goed kunnen zeggen. “Ik heb misschien op de Bijbel respect voor jullie politieke zeden en gebruiken gezworen in mijn troonrede, maar daar ben ik nu even klaar mee”.
Nepnieuws
Slachmuylders wijst in Stromachtig april 1572 op het vele nepnieuws over Brielle 1 april 1572. Wat dat betreft valt dit te vergelijken met de huidige oorlog Rusland-Oekraïne. Het willen vleien van de machthebber vertroebelde de waarheid. Verder speelde toen ontijdige berichtgeving mee.
Waar was bijvoorbeeld Lumey? Volgens drie verschillende bronnen verbleef hij op drie andere locaties. Een spion zag hem in Emmerik aan de Rijn. Anderen beweren dat hij in Engeland was. Eerst in Dover en daarna in Londen. Een derde bron plaatst hem in Brielle toen daar naar Spaanse soldaten waren.
Op 1 april 2022 viert Brielle 450 jaar vrijheid
Met de inname van Brielle begon op 1 april 1572 de vrijheid van de Nederlanden. Dat gaat niet ongemerkt voorbij.
– Historisch Museum Brielle besteedt uitgebreid aandacht aan de 80-jarige oorlog.
– De 1 aprilvereniging Brielle laat de stad bruisen van de activiteiten;
– Beleef Brielle organiseert diverse evenementen;
– Kunst en cultuurcentrum Voorne biedt een cultureel programma;
– Brielle is altijd een bezoek waard;
– Op 12 juli 1575 trouwde Willem van Oranje in Brielle met Charlotte de Bourbon;
– De Geuzen kenden geen erbarmen met de geestelijken van Gorcum.
– Over het historisch onderzoek van Roel Slachmuylders.
Wist je dat?
Wist je dat de inname van Brielle plaatsvond zonder medeweten van Willem van Oranje. Eigenlijk was Lumey voor hem een enfant terrible. Na de inname van Brielle en andere steden moest de prins de Geuzenleider wel handhaven.
Dankzij ‘Stormachtig Brielle 1572’ van Roel Slachmuylders bestaat er nu een op ware feiten gebaseerd naslagwerk over de aanloop naar 1 april 1572 en de dagen daarna. Zie ook: publicaties van Historisch Museum Brielle.
In 2015 verscheen bij uitgeverij U2pi mijn boek ”Het geloof van Oranje: vrijheid, verbondenheid, tolerantie.” Door mij geschreven boekjes over ons vorstenhuis verschenen sinds 2005 in de populairwetenschappelijke serie Actuele Onderwerpen. Ook schrijf ik blogposts over ontmoetingen met Koning Willem-Alexander en/of koningin Maxima. Dat leidt tot allerlei uitnodigingen, zoals ook voor de opening van de Geboorte van Nederland op 24 maart 2022 in Brielle.
En zo krijgt 1 april weer een nieuwe betekenis, hoewel het hier beslist niet om een grapje gaat. Wat bijzonder dat Roel Slachmuylders de ware feiten nog heeft kunnen achterhalen. Dat geschiedenis op de juiste manier wordt gedocumenteerd is voor generaties ná de enige houvast, hoe afschrikwekkend barre tijden ook zijn geweest. Alleen op deze wijze kan nog ‘recht geschieden’. Dat is moedig, helaas altijd achteraf, nadat velen slachtoffer waren. Door de eeuwen heen sterven onschuldige mensen in hevige strijd. Vrijheid is niet vanzelfsprekend. Marianne Visser van Verder op Weg benoemt dit eens heel duidelijk in haar verhaal. Op naar 450 jaar vrijheid, op naar 1 April, groet Riny
Goedemorgen Riny.
Ik was geraakt door het verhaal achter de feiten en dat nepnieuws van alle tijden is. Zoals we dat nu ook zien in de oorlog Rusland-Oekraïne. Ik snap het niet.
Het leven is als een grassprietje. ’s Ochtends komt het op en ’s avonds is het zo verwelkt geraakt dat het sterft. Zo is het met ons leven ook. Het is zo voorbij.
Het allerbelangrijkste is de liefde maar deze raakt maar al te vaak verdrongen door egoïsme en machtswellust. Peter en ik wensen je een prettig weekend.
Dank voor je antwoord Marianne, duidelijker kan niet. Geloof, Hoop en Liefde wens ik voor alle mensen. Voor jou en Peter ook een fijn weekeinde gewenst, groet Riny
Possibly not so much “fake news” as differing recollections of people whose focus varies? Certainly the inhabitants of Brille feared the Beggars after April 1572, see George Gascoigne’s account of his stormy voyage and how the inhabitants were terrified of being sacked again so refused at first to allow the English contingent to land, though their ship is nigh-on sunk. When Lumey attacked Brille, the townspeople believe the “worlde hadd bynn at an end withe them” according to Walter Morgan. The “lusty gallants”, as Gascoigne calls them, the Sea Beggars, led by Count Lumey de la Mark, indeed ran rings around the Spanish armada who sailed in great lumbering fortress ships and certainly turned the tide against the Spanish occupation, but their cruelty was unquestioned. Lumey was thought by Walter Morgan to be “a noble gentyllman of coraedge accountyd hardie”. It all depends on the writer’s outlook and Lumey’s historians could admire him but also find him terrifying.
Thank you Nicola,
You are wright.
It depends on the author’s vision.
According protestant people Lumeij was a hero.
catholic people he was a cruel killer, so he died the monks of Gorcum.