Godsdienstvrijheid weegt tegenwoordig zwaarder dan de gemeentewet ongeacht het verleden en de boodschap van de sprekers. Maar hoe stond het met godsdienstvrijheid gedurende vijf eeuwen reformatie? Daarover gaat mijn lezing n.a.v. mijn boek ‘’het geloof van Oranje”. Over mijn lezing op 22 december 2016 in de Waag te Delft voor de Orde van den Prince schreef vicevoorzitter Frans Bruins onderstaande recensie. Hij noemde de lezing ‘’boeiend, gevolgd door een levendige discussie’’.

Frans Bruins: “Het boek ‘’het geloof van Oranje’’ (Den Haag, U2pi, december 2016) beschrijft de invloed van het geloof op het leven van vorsten van Oranje-Nassau. Ook gaat ze in op de ontwikkeling van de maatschappij. Centraal stond in Mariannes lezing de vraag: ”hoe vrij was het geweten c.q. het recht op vrije meningsuiting en godsdienstvrijheid?”

Godsdienstvrijheid en de reformatie van Luther

“Marianne bracht in herinnering dat op 31 oktober 2016 het herdenkingsjaar 500 jaar Reformatie is gestart. Op 31 oktober 1516 bevestigde Luther zijn 95 stellingen met aanklachten tegen het bestuur van de RK kerk in Wittenberg op het klooster aldaar.Dat was het begin van de Reformatie.
In dat kader nam Marianne ons mee door ruim vijf eeuwen historie met als centrale vraag: hoe vrij was het geweten c.q. godsdienstvrijheid in deze periode? In haar boek en presentatie ging zij hier nader op in samen met illustraties van de Arubaanse schilder Gustave Nouel.”

Godsdienstvrijheid niet los van politieke situaties

“Vrijheid van geweten en het toestaan van een vrij geloofsleven kwamen niet alleen voort uit hun persoonlijke overtuiging. Ook politieke situaties waren medebepalend. Dat geeft Marianne meer uitgebreid aan in haar boek.
Volgens Marianne was Willem van Oranje, evenals veel vorsten, zijn tijd in deze ver vooruit. Zo was hij voorstander van de ‘Oecumene avant la lettré’.”

Oudejaarsrede Willem van Oranje over godsdienstvrijheid

“Met zijn oudejaarsrede in 1564 over de vrijheid van geloof en godsdienstvrijheid heeft Willem de Zwijger dit nog eens onderstreept. Marianne lardeerde deze uitgangspunten met uitspraken van Koningin Wilhelmina en Koningin Juliana, alsmede de opening van de Vaticaanse tentoonstelling over Rembrandt door Koningin Beatrix.”

Arminianen en Gomaristen

“Ook de strijd tussen de Arminianen en de Gomaristen passeerde de revue, evenals:
• Van Oldenbarnevelt;
• Maurits, Frederik Hendrik en Amalia van Solms;
• Willem III en Mary (die in het toenmalige Engeland het episcopale systeem verving door het Presbyteriaanse).
Vervolgens besprak Marianne de volgende Oranje Stadhouders, Koningen en Vorstinnen tot de huidige Koning.”

Levendige discussie over godsdienstvrijheid

“Mariannes conclusie was dat vrijheid van geweten en godsdienst door de Oranjes gedurende vijf eeuwen Reformatie niet altijd zijn nagestreefd. Vervolgens ontspon zich een levendige discussie over de conclusie. Enkele leden wezen op historische feiten zoals dat
• De Vrede van Westfalen geen voorbeeld was van verdraagzaamheid: de vorst bepaalde voortaan de godsdienst van de onderdanen;
• De moord op Van Oldenbarnevelt; mede door een godsdienstig conflict werd van Oldenbarneveldt door stadhouders Maurits veroordeeld tot de dood en onthoofd.
• Verdraagzaam waren de Oranjes wel voor wat betreft de godsdienst van hun vrouwelijke partners. Deze week nogal eens af van de godsdienst van de vorst. Zo was Anna Paulowna lid van de Russisch Orthodoxe Kerk en blijft koningin Máxima Rooms-Katholiek.”

Tips van Cultuurblogger n.a.v. het geloof van Oranje

• Recensie ”het geloof van Oranje” op oecumene.nl van Geert van Malderen.
• Het geloof van Oranje ook te koop bij Bol.com en Bruna.

Wist je dat?

Wist je dat in de Elisabethbode een lovende recensie verscheen? Ina van der Beek, schreef: ‘’Dit boek geeft vooral een mooie inkijk in de geloofsovertuiging van de diverse regeerders van ons land. Hoe was hun houding ten opzichte van de reformatie? Hoe stonden zij tegenover de kerk en hoe gingen hun kinderen daarmee om? Zeker geen taai geschiedenisboek, maar een aangename manier om veel te weten te komen over ons koningshuis.” Ook beveelt de Elisabethbode mijn lezingen aan.